Að vera virkur borgari er félagslegt og menningarlegt fyrirbæri þar sem athafnasemi einstaklinga leggur til alls samfélagsins. Í alls konar samhengi s.s. launuðu starfi, sjálfboðaliðastörfum, einkalífi, áhugamálum og menntun, stýrir einstaklingurinn starfsferli sínum og þróar margskonar færni. Ómeðvitað metum við þetta, þykir vænt um það og beitum þessari einstaklingsbundnu færni. Oftar en ekki eigum við þó í vandræðum með að tengja færnina beint við formleg og stofnanavædd viðmið í vinnu og menntun, því að hún er frekar metin af óformlegum viðmiðum og skilyrðum.    

Notkun hugtaksins starfsferill (career) er oft takmörkuð við launaða vinnu, við starf og formlegan stuðning eins og menntun, þjálfun og starfsráðgjöf. En Unesco[1] skilgreindi hins vegar starfsferil árið 2002 þannig:

​

Starfsferill er víxlverkun hlutverka í vinnu og annars konar virkni í lífi manns og nær jafnt til launaðrar sem ólaunaðrar vinnu í lífi einstaklingsins. Fólk skapar eigin mynstur í ferlinu með ákvörðunum um menntun, vinnu, fjölskyldu og önnur hlutverk í lífinu.

​

Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins og OECD taka einnig í stefnum sínum tillit til mikilvægis virkrar borgaralegrar þátttöku. Verkefnið Ráðgjöf í atvinnulífinu (Workplace guidance) fjallar um stjórnun starfsferils í samhengi við vinnu, sem getur átt við allt frá launaðri vinnu í viðskiptaumhverfi til ólaunaðra sjálfboðastarfa. Tekið hefur verið tillit til víðari skilgreiningarinnar því að hún hefur áhrif á stjórnun ferils.  

 

Það er brýnt fyrir alla hagsmunaðila sem koma að þróun starfsferils í atvinnulífinu (einstaklinginn, vinnuveitandann, mennta-/fræðsluaðila og stefnumótandi stofnanir), að vera meðvitaðir um gagnsemi margvíslegra aðferða við færnimöppugerð, einstaklingsbundið mat og ráðgjöf, gildi formlegs og óformlegs mats, sem og mögulegri fjármögnun. Til þess að einstaklingur geti stýrt starfsferli sínum er allra mikilvægast að hún/hann sé sér meðvitaður um og geti lýst æskilegum áhrifum fyrir sjálfum sér og í samhengi við kringumstæður sínar í einkalífi og starfi. Sérsníða ætti þróun einstaklingsins og stjórnun tækifæra að hverjum og einum, að teknu tilliti til þarfa fyrirtækisins/samfélagsins og skapa þannig kringumstæður sem allir njóta góðs af.   

 

OECD (2004[2]) notast við eftirfarandi skilgreiningu á náms- og starfsráðgjöf „ Náms- og starfsráðgjöf á við um þjónustu og aðgerðir sem miða að því að hjálpa einstaklingum á hvaða aldri sem er, hvenær sem er á lífsskeiðinu, að velja menntun, fræðslu og starfsgrein og að stjórna starfsferli sínum.“ Þessi skilgreining á náms- og starfsráðgjöf er takmörkuð við formlegt umhverfi  menntunar, fræðslu og starfs. Frá sjónarhóli starfs er þetta réttlætanlegt, en það skortir  á skilning/skynjun á einstaklingnum.  Líf og starf einstaklings er meira en launað starf og formlegt nám. Færniþróun byrjar áður en skólaganga hefst og fer einnig fram utan skólans. Rannsóknir hafa sýnt að allt að 93% (Borghans[3] ea, 2011) af námi fullorðinna er formlaust nám. Þess má vænta að vegna „Just-In-Time, Just-Enough“ í alls konar fræðslu sem hentar einstaklingnum (hentar greind og námsaðferðum einstaklings og svo framvegis), að áhrif formlausa námsins á starfsþróun einstaklinga gæti frekar en áhrifa formlegrar menntunar og námskeiða. Þá ber þess einnig að gæta að frá sjónarhóli einstaklingsins er færni beitt á öllum sviðum lífsins. Iðkun áhugamála getur aftur á móti veitt einstaklingnum meiri ávinning heldur en árangur sem náðist í skóla eða  í vinnu.

 

Í bók sinni We hebben er weer zin in lýsir Hans van der Loo (2011[4]) fjórum skilyrðum fyrir persónugerðu mati og valdeflingu einstaklingsins. Þau eru einnig skilyrði fyrir ævimenntun:

1. Vera sér meðvitaður (að vera fær um, með sjálfs-áliti og sjálfs-mati, að meta eigið gildi í tengslum við önnur matskerfi)

2. Jákvæðar tengingar (náttúrugreind, fjölgreind, tenging við umhverfið og að falla inn í samhengi við netsamfélög)

3. Vera knúinn áfram af sjálfsköpuðum metnaði (andstætt ströngum reglum í menntun, í vinnu og í samfélaginu)

4. Virkja eldmóð og metnað (líta jákvætt á eigin metnað, taka fulla ábyrgð og stefna ótrauður á þann stað í lífi þínu sem  metnaður þinn leiðir þig).

Ef öllum þessum skilyrðum er fullnægt, gerir það einstaklingi kleift að stýra eigin starfsferli.

 

Færa þarf náms- og starfráðgjöf á réttan stað til þess að mæta þörfum einstaklingsins, fremur en aðeins eftirspurn eftir atvinnu og/eða menntun. Jafnvægi þarf að ríkja á milli þarfa fyrirtækja (top-down) og sjónarhóls einstaklingsins (bottom-up) til þess að ráðgjöfin efli almenna starfshæfni. Það styður einnig við sjálfbæra þróun í færni einstaklingsins og virkni hans í samfélaginu. Á þann hátt er í sífellu hægt að tengja saman starfsferil og lífsferil.

​

Heimildir:

[1] Handbook on career counselling, Unesco, Paris, 2002 (http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001257/125740e.pdf)

[2] Career Guidance, a handbook for policy makers, OECD, Paris, 2004 (http://www.oecd.org/dataoecd/53/53/34060761.pdf)

[3] Borghans L, Een leven lang leren in Nederland, ROA, Maasticht, 2011 (http://www.roa.unimaas.nl/pdf_publications/2011/ROA_R_2011_5.pdf)

[4] Loo, H van der, We hebben er weer zin in! (in Dutch), van Duuren Media, 2011